Relacja rodzic-dziecko w edukacji domowej

Kiedy rodzic przejmuje obowiązek szkolny?

Przejęcie obowiązku szkolnego przez rodzica może występować w różnych sytuacjach. Jedna z nich ma miejsce wtedy, kiedy rodzice podejmują decyzję o przeniesieniu dziecka do edukacji domowej. Kształcenie to jest prawnie dopuszczone w Polsce. Jak czytamy w jednym z naszych artykułów edukacja domowa nakłada na rodziców większą odpowiedzialność, ale również pozwala uzyskać większy wpływ. Przede wszystkim rodzic w ED zaświadcza, że zapewni dziecku odpowiednie przygotowanie do zdobycia wiedzy, Szkoła w Chmurze jednak nie pozostawia go osamotnionym, bo stara się być czynnym współuczestnikiem w procesie kształcenia dziecka.

Dziecko w domu, co dalej?

Po przejściu na edukację domową wielu rodziców może zacząć zastanawiać się, co zrobić z dzieckiem w domu. Początkowo mogą czuć się zagubieni, dlatego warto wspólnie ustalić cele i to, w jaki sposób będzie wyglądało funkcjonowanie w domu od tego momentu. Przede wszystkim należy określić wiek dziecka. Inaczej planuje się dzień z pierwszoklasistą szkoły podstawowej niż z licealistą. Im dziecko staje się starsze, tym mniej potrzebuje ciągłej opieki i wsparcia rodziców. Co więcej, rytm dnia nastolatka często różni się od tego u młodszych dzieci. Mózg osoby dorastającej „budzi” się później, co może wpływać na preferencje nocnego trybu życia. Dodatkowo ilość materiału do opanowania w szkole zwiększa się wraz z wiekiem dziecka. W klasach 1-3 materiał związany jest (zazwyczaj) z życiem codziennym, natomiast w późniejszych etapach – 4-8 klasa – pojawiają się dodatkowe przedmioty do nauki. Z kolei w liceum uczniowie przygotowują się matury i to staje się dla nich nowym obowiązkiem. Wszystko sprawia, że rodzice muszą trafnie dostosować swoje podejście. W takiej sytuacji należy dobrać odpowiednie metody edukacyjne, ale równocześnie pamiętać, żeby zadać o rozwój społeczny i fizyczny ucznia, który uczy się w systemie edukacji domowej. Z racji, że o cyklu dnia rodzic decyduje wraz z dzieckiem, może zapewnić mu inne, dodatkowe, formy spędzania czasu. Dziecko uczy się w określonych godzinach, a następnie może pojechać na wycieczkę rowerową, pójść na spacer, czy uczestniczyć w zajęciach pozalekcyjnych, które będą wspierać jego pasję i zainteresowanie. Równocześnie istnieje możliwość wybrania się wspólnie na ciekawy seans do kina, czy inspirujący spektakl teatralny. Aktywności jest bardzo dużo, a spędzanie wolnego czasu z dzieckiem z pewnością będzie owocować dobrymi relacjami, które opierają się na szczerości, uważności i akceptacji.

Partnerstwo w edukacji domowej

Wspieranie dziecka w rozwoju i edukacji jest kluczowym zadaniem rodziców. Odpowiedni wpływ rodzica może pomóc dziecku osiągnąć sukcesy edukacyjne, zawodowe, ale również i emocjonalne. Poniżej przedstawiamy kilka rad, które mogą okazać się pomocne.

Na samym początku warto poznać indywidualne potrzeby i zdolności swojego dziecka. Pamiętajmy, że każdy z nas ma swój sposób uczenia się i różne zainteresowania, dlatego warto dostosować podejście edukacyjne do preferencji. Równocześnie warto zapytać dziecko o jego upodobania odnośnie do tematów nauki. Następnie należy wybrać program nauczania, który uwzględnia te zainteresowania i sprawia, że nauka stanie się bardziej angażująca oraz interesująca. Kolejnym krokiem jest ustalenie harmonogramu. Oznacza to, że warto wprowadzić regularny plan dnia, który uwzględnia czas na naukę, odpoczynek, aktywność fizyczną i sen. Więcej o tym, jak może wyglądać dzień w edukacji domowej znajdziecie tu. Dziecko, które ma swoją rutynę, łatwiej dostosuje się do codziennych obowiązków.  Istotne jest również stworzenie inspirującego otoczenia, które sprzyja nauce i pozwala na twórczą eksplorację. Należy pamiętać, aby w środowisku tym dziecko czuło się w pełni zaakceptowane.

Warto również dostarczyć dziecku różnorodne materiały edukacyjne i książki, które rozbudzają jego ciekawość. Ważne jest to, aby uczeń mógł wspólnie z rodzicem poszukiwać zasobów, które stanowią ciekawą i wartościową częścią procesu kształcenia. Po wyborze materiałów dydaktycznych należy pochylić się nad doborem odpowiedniej metody nauczania. Przykładowo dziecko młodsze może chcieć zapoznać się z materiałem dydaktycznym za pomocą gier edukacyjnych, a licealista może będzie wykorzystywał projekty twórcze i eksperymenty, które wzbogacają proces nauki. Należy również pamiętać, że naukę można wykorzystać jako okazję do wspólnego odkrywania świata. Wyjazdy na wycieczki, odwiedzanie: muzeum, parków, teatrów, filharmonii i innych miejsc pozwoli na praktyczne doświadczenie i pogłębienie wiedzy.

Jak, jako rodzic, mogę wspierać dziecko w nauce?

W edukacji domowej można również zachęcić do samodzielności. Rodzic powinien dać dziecku szansę do podejmowania decyzji i rozwiązania problemów samodzielnie. To wspiera rozwój umiejętności samodzielnego myślenia. Należy również pamiętać o byciu otwartym, słysząc potrzeby własnego dziecka. Można wspierać ucznia poprzez rozmowę, zainteresowanie, poświęcenie czasu, który w edukacji domowej sami ustalamy wraz z dzieckiem. Istnieje również możliwość zapisania dzieci na zajęcia pozalekcyjne, które będą dla nich ciekawe i rozwijające pasje. Przede wszystkim najważniejsza jest rozmowa z dzieckiem i zrozumienie jego potrzeb, a także zainteresowań. Równocześnie można wskazywać mu ciekawe artykuły, książki, filmy itp., jednak nie narzucać mu swoich preferencji. Dziecko powinno samo odnajdywać swoją pasję, a rodzic powinien być drogowskazem, który umożliwia mu twórczą eksplorację. Warto też rozmawiać z dzieckiem na tematy związane ze szkołą, dopytywać go, co jest dla niego interesujące, ale równocześnie zrozumieć, że jeśli nie chce rozmawiać, to poczekać i zobaczyć, czy dziecko zechce o tym opowiedzieć w późniejszym etapie.

Porozumiewanie bez przemocy (NVC) i relacja z dzieckiem

Komunikacja niestosująca przemocy (ang. NVC),  nazywana również komunikacją empatyczną, to metoda opracowana przez Marshalla Rosenberga.

Amerykański doktor psychologii klinicznej przez ponad czterdzieści lat skupiał się na aspektach rozwiązywania konfliktów w sposób pokojowy, który poprawia wzajemną komunikację. Podstawową zasadą porozumiewania się bez przemocy jest sposób wyrażania myśli w rozmowie, tak, aby nie zadawać bólu drugiej osobie. Te umiejętności nie są nowe, każdy z nas je posiada, jednak czasem zapominamy, jak z nich korzystać. Stosowanie metody Marshalla Rosenberga w edukacji domowej może mieć miejsce również podczas budowania zdrowych i pełnych szacunku relacji pomiędzy dzieckiem a rodzicem (opiekunem prawnym). Kontakt ten jest nastawiony na tworzenie z naszym rozmówcą takiej przestrzeni, gdzie obie strony czują się usłyszane i uwzględnione. To szczególnie ważne w edukacji domowej, gdyż z dzieckiem spędzamy dużo czasu. W komunikowaniu empatycznym (bez przemocy) istotne jest wyrażanie własnych uczuć. NVC pomaga spojrzeć na słowa i czyny poprzez pryzmat naszych życiowych potrzeb. Wspiera ono rozmawianie o istotnych dla nas rzeczach, jednocześnie zachowując bliskość i szczerość w relacjach, na których nam zależy. Kluczową umiejętnością jest empatyczne słuchanie. 

Metoda porozumiewania się bez przemocy powinna opierać się na czterech fundamentalnych krokach:

• spostrzeżenie – czyli zobaczenie danej sytuacji w sposób obiektywny (jakby przy pomocy kamery), czyli bez ocen i pozbawione ładunków emocjonalnych;
• uczucia – należy określić, co się czuje widząc zaistniałą sytuację;
• potrzeby – wyrażenie własnych potrzeb związanych z uczuciami, które wcześniej wyrażono;
• prośby – sformułowanie prośby do rozmówcy, pozwala to na to, aby strony rozmowy dobrze się ze sobą zrozumieli.

Szkole w Chmurze przyświeca zasada porozumiewania się bez przemocy, która ma na celu wspieranie dziecka w procesie edukacyjnym. Stąd też przy ocenianiu podchodzi się indywidualnie do ucznia, co więcej wielu nauczycieli korzysta z modelu Pendletona, który zakłada, że udzielanie informacji zwrotnej powinno przebiegać według następującego schematu: sprawdzenie, czy uczeń/uczennica chce i jest gotowy/a otrzymać informację zwrotną. Następnie nauczyciel daje szansę uczniowi/uczennicy na skomentowanie materiału, który był tematem egzaminu. Uczeń wskazuje, co jest dobrze zrobione. Nauczyciel również sygnalizuje, co jego zdaniem było dobrze zrobione. Uczeń stwierdza, co może być jeszcze poprawione. Udzielający informacji  zwrotnej (nauczyciel) mówi w jaki sposób może to zostać poprawione. W ten sposób wspólnie tworzony jest plan działania w celu poprawy. 

Porozumiewanie bez przemocy w praktyce

W praktyce zastosowanie komunikacji bez przemocy przede wszystkim ma na celu brak oceniania dziecka za jego postępowanie. Gdy dziecko mówi nie należy mu przerywać. Powinno się wtedy powstrzymać od krytyki. Trzeba dać mu przestrzeń do wyrażania własnych emocji, myśli, uczuć, doznań i poglądów. W takim przypadku dobrze jest skupić się na faktach. W ten sposób uniknie się mówienia o tematach pobocznych w dyskusji. Przykładowo, przywołując jedną z codziennych sytuacji domowych, wejście do nieposprzątanego pokoju nastolatka/dziecka. Wchodząc do takiego pokoju należy uniknąć agresywnych słów, np. „co to za bałagan?! Tu zawsze jest bajzel. posprzątaj to natychmiast”. Warto wtedy powiedzieć to, co się widzi, np. „widzę pokój, w którym klocki leżą na podłodze, a na biurku stoją brudne kubki”. Metoda ta dąży do tego, aby skonstruować wypowiedź, która rejestruje tylko obraz, czyli rozrzucone klocki na podłodze i brudne kubki na biurku. Po drugie, stosując się do metody Rosenberga, można powiedzieć o swoich uczuciach, które się odczuwa w zaistniałej sytuacji. Przykładowo, wracając do rozrzuconych klocków, można wyrazić uczucia  werbalnie w ten sposób – „czuję smutek i złość, widząc klocki na podłodze, i stojące kubki na biurku”. Następnie warto zakomunikować swoje potrzeby, które powiązane są z uczuciami wcześniej wyrażonymi, np. „chciałabym, aby w naszym mieszkaniu panował porządek”. Kolejno formułuje się konkretną prośbę do dziecka, przykładowo można powiedzieć: „proszę schowaj klocki do pudełka, a stojące brudne  naczynia zanieść do zmywarki”. Sytuacja ta jest jedynie przykładem, jednak porozumiewanie się bez przemocy może być stosowane w każdym aspekcie życia.

Warto również pamiętać, że czując swoją frustrację i w momencie, gdy użyje się zbyt agresywnych słów – nie należy oceniać siebie zbyt surowo. Stąd też, gdy w komunikacji pojawią się ostre słowa warto wtedy zrozumieć, że one padły. Następnie zastanowić się, nad tym jakie doświadczenie zdobyliśmy, kolejno zacząć próbować znaleźć rozwiązanie, które uchroni nas przed kolejnymi tego typu zachowaniami.

Podsumowując, ucz się nazywać swoje emocje i dzielić się nimi z dzieckiem w odpowiedni sposób. Unikaj agresywnego czy oskarżającego języka. W tym wszystkim jednak nie zapominaj o swoich potrzebach. 

Jak być rodzicem – przewodnikiem?

Rodzic to osoba, która posiada klucz do nieznanego świata. Dziecko nie jest do końca świadome istnienia niektórych tajemnic. Celem rodzica jest zapoznanie i pokazanie swojemu podopiecznemu tych sekretów. Postawa rodzica nie powinna mnożyć odpowiedzi, natomiast ma dążyć do stawiania podstawowych i kluczowych pytań, które będą wspierać dziecko w rozwoju. Stwarzać sytuację, w których dziecko może zetknąć się z czymś nieznanym. Takie doświadczenia mają moc wyzwalającą i budzą nadzieję. Wtedy dziecko zauważa, że może zetknąć swój światopogląd z odmienną rzeczywistością, bo to właśnie spotkanie różnych światów stanowi najważniejszy punkt prawdziwej nadziei i początku przyszłości, która nie jest powtórzeniem. Rolą rodzica nie jest pokazywanie gotowych odpowiedzi, chodzi bardziej o stworzenie takiej przestrzeni, w której to dzieci uświadomiły sobie jej sens. Rodzic – przewodnik nie jest osobą, która daje odpowiedzi gotowe i proste, a właściwie pokazuje inne drogi, światy i koncepty.

Edukacja domowa, a stawianie i realizacja celów

Kształcenie domowe daje unikalne możliwości rodzicom i opiekunom do stawiania i realizacji spersonalizowanych celów edukacyjnych dziecka. Ze względu na fakt, że edukacji domowej nauczanie odbywa się indywidualnie, to rodzice mają większą kontrolę nad tym, czego i jak uczy się ich dziecko. Kluczowe jest stawianie celów, aby zapewnić spójność i odpowiednią organizację, która pomoże w motywowaniu ucznia w procesie nauki. Dobrym pomysłem jest wprowadzenie krótkoterminowych i długoterminowych celów.

Cele krótkoterminowe pomagają w utrzymywaniu motywacji i skupieniu się na bieżących osiągnięciach. Te długoterminowe będą służyć jako wizja dążenia do większych sukcesów. Przy wyznaczaniu celów należy wziąć pod uwagę ich mierzalność. Oznacza to, że powinny być sformułowane w sposób, które pozwoli na ocenę postępów. W edukacji domowej. Życie rodzinne może być bardziej elastyczne niż w tradycyjnym środowisku szkolnym, co oznacza to, że rodzice powinni być gotowi dostosować cele w zależności od zmieniających się potrzeb, zainteresowań i postępów dziecka. Rodzic również może wprowadzić wynagrodzenia za osiągnięcia celów, co może być pomocne w utrzymaniu zapału do nauki. W edukacji domowej warto regularnie rozmawiać z dzieckiem na temat celów edukacyjnych.

Należy również uwzględnić fakt, że edukacja domowa nie ogranicza się tylko do aspektu intelektualnego. Trzeba pomagać rozwijaniu umiejętności społecznych, emocjonalnych i fizycznych. Warto pamiętać, że w edukacji domowej bardzo istotna jest elastyczność i dostosowanie do potrzeb i możliwości dziecka. Należy mieć pozytywne podejście, które będzie wspierać naturalną ciekawość i kreatywność dziecka, a wspólna praca nad osiągnięciem celów pozwoli na owocne doświadczenie edukacyjne w domowym środowisku. Warto również wiedzieć, że w realizacji celów najważniejsze jest dobro dziecka. Szkoła w Chmurze chce również wskazać, że zdrowie i poczucie bezpieczeństwa są najważniejszym elementem, od którego należy podejmować kolejne kroki, aby osiągnąć swoje zamierzone cele. Stąd też bardzo dbamy o dobrostan naszych uczniów o czym możecie przeczytać tutaj: Jak o stan zdrowia psychicznego dzieci dbają szkoły?